Sayfayı Yazdır | Pencereyi Kapat | Resimleri Gizle
Açıklama: OHAL kamu çalışanlarını nasıl etkileyecek?
Kategori: Ekonomi-Çalışma Hayatı
Eklenme Tarihi: 25 Temmuz 2016
Geçerli Tarih: 11 Mayıs 2024, 13:49
Site: Görele Sol Platformu
URL: http://www.gorelesol.com/haber_detay.asp?haberID=23429
OHAL İşçileri nasıl
etkileyecek?
2935 sayılı Kanunda
doğrudan çalışma hayatını ilgilendiren iki adet hüküm bulunmaktadır. Bunlardan
birincisi tabii afet, yaygın salgın hastalık nedeniyle olağanüstü hal
uygulaması halinde alınacak tedbirler altında düzenlenen çalışma yükümlülüğüdür.
Kanunun 8. Maddesine göre;
- Tabii afet ve
tehlikeli salgın hastalıklar sebepleriyle olağanüstü hal ilan edilen bölgelerde
bulunan 18 - 60 yaşları arasındaki bütün vatandaşlar, olağanüstü hal sebebiyle
kendilerine verilecek işleri yapmakla yükümlü kılınmışlardır.
- Görevlendirmelerde;
iş mevzuatının çalıştırma yasağı ile ilgili hükümleri çalıştırılacak kişilerin
yaş, cinsiyet, sağlık, meslekleri, meşguliyetleri ve sosyal durumları ile aile
ve bakıma muhtaç yakınları gözönünde bulundurulacaktır.
- İşçi ihtiyaçlarının
karşılanmasında ve kuruluşlar arasındaki işçi naklinde, Türkiye İş Kurumu (İŞKUR)
teşkilatından yararlanılır.
- Gerekli görülen
hallerde çalışılan işyerlerinde gündüz ve gece çalışmalarında günlük iş
saatleri, işlerin niteliğine ve ihtiyaç derecesine göre artırılabilecek; Hafta
Tatili Kanunu, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun, Öğle Dinlenmesi
Kanunu, hükümleri kısmen veya tamamen uygulanmayabilecektir.
- Çalışma
yükümlülüğünün uygulanmasında kuruluşların görev ve hizmetlerinin aksatılmaması
ve yükümlülerin mesleki faaliyetleri gözönünde bulundurulacaktır.
-OHAL sürecinde işçi
çıkarmak yasak mı? İşverene bir müdahale olabilir mi? Çalışanlar hangi durumda
işten çıkarılamaz?
Anayasa ile kurulan
hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya
yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilen ortaya çıkması veya
şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması halinde
olağanüstü hal söz konusu olduğunda uygulanabilen işçi çıkarma yasağıdır. Son
alınan olağanüstü hal kararı da bu nedenle alınmış olması nedeniyle bu
düzenlemeye göre hareket edilebilmesi mümkündür. Yukarıda anılan KHK böyle bir
düzenleme olmamakla birlikte çıkarılacak başka bir KHK ile işçi çıkarma yasağı
getirilebilir. Kabaca işçi çıkarma
yasağı dediğimiz uygulama Kanunun 11. Maddesinin n bendinde yer almaktadır.
Yapılan düzenlemeye göre;
- İşçinin isteği,
- ahlak ve iyi niyet
kurallarına uymayan haller (4857 sayılı İş Kanununun 24 ve 25. Maddelerinde
düzenlenmiştir)
- sağlık sebepleri
((4857 sayılı İş Kanununun 24 ve 25. Maddelerinde düzenlenmiştir),
- normal emeklilik ve
- belirli süresinin
bitişi nedeniyle iş sözleşmesinin sona ermesi veya feshi dışında kalan hallerde
işçi çıkartma, ilgili işverenin de durumunu dikkate alarak üç aylık bir süreyi
aşmamak kaydıyla izne bağlanabilir veya ertelenebilir.
Ancak anılan KHK buna
ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle şimdilik işçi çıkarma yasağı
söz konusu değildir. Gerektiğinde işçilerin işte çıkarılması normal seyrinde
devam edebilecektir. Fakat dediğimiz üzere her an aksine bir KHK çıkarılabilir.
Bu uygulama en son
1980 darbesi sonrasında söz konusu edilmiştir. O dönemde illerde valiliklere
tanınan bu yetki, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişlerinin
hazırlayacağı uygunluk raporuna göre illerde kurulan kurullarda
değerlendirilmiş ve alınan nihai ve işverenleri bağlayıcı kararlar çerçevesinde
uygulanmıştır.
3. Çıkarılan KHK
incelendiğinde, görülmektedir ki; işçilik kavramı işçinin aynı zamanda kamu
görevlisi olması kapsamında değerlendirilmiştir. KHK nin 4. Maddesinin (f)
bendine göre 657 sayılı Kanun ve KHK nin 3. Maddesinde belirtilenler hariç
olmak üzere (ki, bunlar yargı mensuplarıdır) diğer mevzuata tabi her türlü
kadro, pozisyon ve statüde (işçi dahil) istihdam edilen personelin, ilgili
kurum veya kuruluşun en üst yöneticisi başkanlığında bağlı, ilgili veya
ilişkili bakan tarafından oluşturulan kurulun teklifi üzerine ilgisine göre
ilgili bakan onayıyla; ve (g) Bir bakanlığa bağlı, ilgili veya ilişkili olmayan
diğer kurumlarda her türlü kadro, pozisyon ve statüde (işçi dahil) istihdam
edilen personelin, birim amirinin teklifi üzerine atamaya yetkili amirin
onayıyla kamu görevinden çıkarılması olanaklıdır.
B) Olağanüstü halin
kısaca devlet memuru olarak adlandırdığımız kamu çalışanları nasıl etkileyeceği
ise yine Kanun hükümlerine ve KHK hükümlerine göre aşağıda maddeler halinde
sunulmuştur.
1. Olağanüstü hal
ilanı ve KHK hükümlerine göre özel ve ayrı bir personel kanununa tabi askeri
şahıslar, yüksek öğretim mensupları, yüksek yargı mensupları ve diğer kamu
görevlilerine bu kanunların bahşettiği tüm koruyucu hükümler devre dışı
kalmıştır.
2. Buna göre anılan
kamu görevlilerinin işten çıkarılması veya memurluğunun sona ermesi anlamına gelen
kamu görevinden çıkarma işlemi basitleştirilmiş ve hızlandırılmıştır.
3. Bunun için aranan
şart ise kamu görevlisinin terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca
Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı,
oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı (birleşmesi) yahut
bunlarla irtibatı olduğu değerlendirilmesidir. Dikkat edilirse durum herhangi
bir terör örgütü ile sınırlı tutulmamıştır. Ayrıca mahkeme kararı, disiplin
soruşturması veya benzeri bir tespit vesikası da aranmamıştır.
4. Bu hususlar KHK nin
3 ve 4 üncü maddelerinde ele alınmıştır. Anılan 3. Madde özellikle yargı
mensupları ilgilendirmektedir. Yapılan düzenlemeyle Anayasa Mahkemesi,
Yargıtay, Danıştay ve Sayıştay daire başkan ve üyeleri konu edinilmiştir. Buna
göre terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine
karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği,
mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirilen Anayasa
Mahkemesi üyeleri hakkında Anayasa Mahkemesi Genel Kurulunun salt çoğunluğunca;
Yargıtay daire başkanı ve üyeleri hakkında Yargıtay Birinci Başkanlık
Kurulunca; Danıştay daire başkanı ve üyeleri hakkında Danıştay Başkanlık
Kurulunca; hâkim ve savcılar hakkında Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Genel
Kurulunca ve Sayıştay meslek mensupları hakkında Sayıştay Başkanının
başkanlığında, başkan yardımcıları ile Sayıştay Başkanı tarafından belirlenecek
bir daire başkanı ve bir üyeden oluşan komisyonca meslekte kalmalarının uygun
olmadığına ve meslekten çıkarılmalarına karar verilecektir. Görevlerine son
verilenlerin silah ruhsatları ve hususi damgalı pasaportları iptal edilecek ve
bu kişiler oturdukları kamu konutlarından veya vakıf lojmanlarından onbeş gün içinde
tahliye edileceklerdir. Anlaşıldığı üzere yüksek yargı mensupları dışında kalan
hakim ve savcılar hakkında özellikle bir karar alınmamıştır. Bunlar hakkında
HSYK kararlarının yeterli sayıldığı kabul edilebilir.
Ayrıca KHK nin
yürürlüğe girdiği tarihte adli ve idari yargı hâkim ve savcı adayı olarak görev
yapanlar, adaylıkta geçirdikleri süreye bakılmaksızın Adalet Bakanlığının
teklifi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca mesleğe kabul edilmeleri
halinde, hâkimlik ve savcılık mesleğine atanabileceklerdir.
OHAL kamu çalışanlarını nasıl etkileyecek?
5. KHK nin 5.
Maddesinde ise askeri şahıslar, yüksek öğretim mensupları ile diğer kamu
görevlileri hakkındaki düzenlemeler yer almaktadır. Yapılan düzenlemelerle
genel olarak bu kişilerle ilgili koruyucu kanun hükümlerinin devre dışı kaldığı
görülmektedir. Buna göre, terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca
Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı,
oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı
olduğu değerlendirilen;
- 926 sayılı Türk
Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununa tabi personel, ilgili Kuvvet Komutanının
teklifi, Genelkurmay Başkanının inhası, Milli Savunma Bakanının onayı,
- 2803 sayılı Jandarma
Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanununa tabi personel Jandarma Genel Komutanının
teklifi, İçişleri Bakanının onayı,
- 2692 sayılı Sahil
Güvenlik Komutanlığı Kanununa tabi personel Sahil Güvenlik Komutanının teklifi
ve İçişleri Bakanının onayı,
- Milli Savunma
Bakanına bağlı personel Milli Savunma Bakanının onayı,
- 2914 sayılı
Yükseköğretim Personel Kanununa tabi personel, Yükseköğretim Kurulu Başkanının
teklifi üzerine Yükseköğretim Kurulunun kararıyla,
- Mahalli idareler
personeli, valinin başkanlığında toplanan ve vali tarafından belirlenen kurulun
teklifi üzerine İçişleri Bakanının onayıyla,
- 657 sayılı Devlet
Memurları Kanunu ile bu Kanun Hükmünde Kararnamenin 3 üncü maddesinde
belirtilenler hariç (yüksek yargı mensupları) diğer mevzuata tabi her türlü
kadro, pozisyon ve statüde (işçi dahil) istihdam edilen personel, ilgili kurum
veya kuruluşun en üst yöneticisi başkanlığında bağlı, ilgili veya ilişkili
bakan tarafından oluşturulan kurulun teklifi üzerine ilgisine göre ilgili bakan
onayıyla,
- Bir bakanlığa bağlı,
ilgili veya ilişkili olmayan diğer kurumlarda her türlü kadro, pozisyon ve
statüde (işçi dahil) istihdam edilen personel, birim amirinin teklifi üzerine
atamaya yetkili amirin onayıyla kamu görevinden çıkarılacaklardır.
Bu düzenlemeden
anlaşıldığı kadarıyla doğrudan özel bir personel kanununa tabi olan kamu
görevlileri hakkındaki işlemler basitleştirilmiş ve hızlandırılmıştır. Ancak
KHK düzenlemesinden anlaşılan özel bir personel kanununa tabi olmayan kamu
görevlileri hakkında 657 sayılı Kanun hükümlerine göre hareket etmek
gerekmektedir.
Ayrıca bu düzenleme
uyarınca görevine son verilenler bir daha kamu hizmetinde istihdam
edilemeyecek, doğrudan veya dolaylı olarak görevlendirilemeyecek; görevinden
çıkarılanların uhdelerinde bulunan her türlü mütevelli heyet, kurul, komisyon,
yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu üyeliği ve sair görevleri de
sona ermiş sayılacaktır.
Yine bu düzenlemede
sayılan görevleri yürütmekle birlikte kamu görevlisi sıfatını taşımayanlar hakkında
da bu hükümler uygulanacaktır.
Yine, bu maddeye göre
görevlerine son verilenlerin silah ruhsatları ve pilot lisansları iptal
edilecek; bu kişiler oturdukları kamu konutlarından veya vakıf lojmanlarından
onbeş gün içinde tahliye edileceklerdir. Ayrıca bu kişiler özel güvenlik
şirketlerinin kurucusu, ortağı ve çalışanı da olamayacaklardır.
Madde kapsamında kamu
görevi sona erdirilen personele ait kadro ve pozisyonlara, Merkezi Yönetim
Bütçe Kanunu ve diğer mevzuattaki kısıtlamalara tabi olmaksızın Bakanlar
Kurulunca belirlenecek sayıda kadro ve pozisyon için atama yapılabilecektir.
-OHAL durumunda çalışan veya işveren için geçerli olabilecek
bir yasa var mıdır?
Özel bir kanun
bulunmamaktadır. Kanunda yer alan ve yukarıda belirtilen iki düzenlemenin
dışında KHK ile yeni düzenlemeler getirilebilir; mevcutlar kaldırılabilir, bazı
yasaklar öngörülebilir.
-Olağanüstü hal
durumunda çalışma hayatını etkileyebilecek durumlar nelerdir? (işveren-işçi
olarak)
Olağanüstü hal nedeni
doğrudan çalışma hayatını ilgilendirebilir. Örneğin tabii afet, yaygın salgın hastalık,
ekonomik bunalım veya şiddet olayları nedeniyle olayların gelişimine göre
çalışma hayatını ilgilendiren kararlar her an alınabilir.
-İşverenlerin işçi alımında farklı süreç işletilir mi?
Genel olarak
işletilmez. Sadece tabi afet veya salgın hastalık nedeniyle olağanüstü hale
karar verilmişse işçi alım işlemlerini ve işçi nakillerinin kotarılmasında
İŞKUR teşkilatının (İl Müdürlükleri) kullanılması zorunludur.
-Toplu sözleşmeler askıya alınabilir mi?
Buna ilişkin olarak
Kanunda özel bir düzenleme yoktur. Ancak 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanununun 3/f
maddesine göre sıkıyönetim komutanının grev, lokavt yetkilerinin
kullanılmasını, irade beyanı, referandum gibi sendikal faaliyetleri sürekli
olarak durdurma veya izne bağlama yetkisi mevcut olduğundan sıkıyönetim halinde
bir sendikal faaliyet olan toplu iş sözleşmesi imzalanması sürecine bir
müdahale söz konusu edilebilir. Yahut 1980 darbesi örneğinde olduğu üzere toplu
iş sözleşmesi imzalanması sürecinin sakıncalarından kaçınmak amacıyla Bakanlar
Kurulu kararı uyarınca 6356 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanununun
40. Maddesi uyarınca teşmil uygulamasına gidilebilir. Ancak değinildiği üzere
olağanüstü halin toplu iş sözleşmelerinin ertelenmesini yahut bağıtlanmasının
engellenmesi vb. bir uygulamaya gidilmesini gerektirecek bir hali yasada yer
almamaktadır.
Fakat bunun yanında
Olağanüstü Hal Kanununda yer alan bir diğer olağanüstü hal nedeni ağır ekonomik
bunalım olduğundan ve konuyla ilgili Kanunun 10. Maddesinin, bakanlar kuruluna
ekonominin düzenlenmesi ve iyileştirilmesi amacı ile mal, sermaye ve hizmet
piyasalarını yönlendirici; vergi, para, kredi, kira, ücret ve fiyat
politikalarını belirleyici ve çalışmaya ilişkin her türlü tedbir ve
yükümlülüklerin tespiti, tanzimi ve takibi konularında KHK çıkarılabilme
yetkisi vermesi bir arada düşünüldüğünde çıkarılacak bir KHK ile toplu iş
sözleşmelerinin uygulanmasının ertelenebileceği akla gelmektedir. Fakat bunun
için değinildiği üzere olağanüstü hal kararının neden alındığı önemlidir. Değinildiği
üzere Kanunda üç türlü olağanüstü hal nedeni vardır. Toplu iş sözleşmelerinin
uygulanması sadece ağır ekonomik bunalım halinde akla gelebilmektedir.
Bunun yanında toplu iş
sözleşmelerinin imzalanması aşamasında yaşanabilecek bir grev dalgası ve bunun
sebep olabileceği şiddet nedeniyle olağanüstü hale gidilirse bu durumda toplu
iş sözleşmelerinin yüksek hakem kurulunca bağıtlanması yahut başka bir toplu iş
sözleşmesinin teşmil yoluyla uygulanması söz konusu olabilir. Nitekim 1980
darbesi döneminde teşmil uygulamalarına gidilmiştir.
-Olağanüstü hal durumlarında kıdem tazminatı konusunda bir
düzenlemeye gidilir mi?
Yukarıda da
değinildiği üzere olağanüstü hal nedeni önem taşımaktadır. Kıdem tazminatı
olgusu para ile ilgili olduğundan ancak ağır ekonomik bunalım nedenli bir
olağanüstü hal uygulaması olur ise kıdem tazminatlarının askıya alınması akla
gelebilir. Örneğin 1980 darbesi sonrası ilgili hüküm değiştirilerek özellikle
kamuda toplu iş sözleşmeleriyle kötü niyetli ve çok yüksek tutarlı kıdem
tazminatı ödemelerinin önüne geçebilmek amacıyla kıdem tazminatı tavan tutar
uygulaması getirilmiştir. Bu düzenleme halen yürürlüktedir.
-Bu süreçte çalışanların izin-mesai süreleriyle ilgili bir
düzenleme olabilir mi?
-Çalışanların OHAL
durumunda yurtdışına çıkmalarıyla ilgili bir düzenleme olur mu?
Olabilir. Yurtdışına
çıkış kaldırılabilir veya izne bağlanabilir. Nitekim özellikle kamu çalışanları
için halen uygulama halindedir.
-Haklarında soruşturma
açılan kamu çalışanları görevine bu durum içerisinde nasıl sürdürecek?
Kamu hizmetinden
çıkarma halinde çalışamayacaklardır. Eğer 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında
görevden alınmış/açığa alınmış ise bu işlem soruşturmanın selameti için
yapıldığından kamu çalışanı memur ise fiilen görevini yapmayacak veya daha
başka bir göreve yahut alt derecede bir göreve atanacak ancak maaşının üçte
ikisini almaya devam edecektir.
-Haklarında soruşturma
açılan kamudan emekli çalışanların maaşları kesilebilir mi?(Fetullah Gülen'in
maaşının SGK tarafından kesilmesi)
Verdiğiniz örneğin
yahut soruşturma açılanların emekli/yaşlılık maaşlarının kesilmesi olağan üstü
hal ile ilgisi bulunmamaktadır. Ancak maaşın kesilmesi sonucunu doğuracak başka
bir hal varsa, örneğin yaşlılık aylığı alan bir kimsenin yeniden çalışmaya
başladığının bildirilmemesi veya mamullük aylığı alan bir kimsenin yeniden
çalışmaya başlaması vb. bu durumda emekli maaşının veya yaşlılık aylığının
kesilmesi olasıdır.
Verdiğiniz örnekten
hareket edersek, emekli maaşını veya yaşlılık aylığının ödenmesinde gerek
kişilere imzalattırılan taahhütname gerekse ilgili düzenlemelerde yer aldığı
üzere emekli maaşı veya yaşlılık aylığı banka kanalı ile ödendiğinden ve bu
hesapta 6 süreyle hareket olmadığında bankanın biriken parayı SGK iadesi
gerekmekte; kişiye bağlanan maaş SGK tarafından kesilmektedir. Kişi yeniden SGK
başvurarak yaşadığını deklare ederek bir dilekçe marifetiyle maaşını yeniden
bağlatabilmekte ve bu arada ödenmeyen maaşlarını da almaktadır. Verdiğiniz
örnekte böyle bir durum söz konusu olmuştur. Buna uygulamada yoklama
denilmektedir.
Fiilen yapılan bir yoklama yoktur. Ancak kişinin aylığını çekmeye devam etmesi kuruma bu kişinin halen yaşadığını işaret etmektedir. Paranın 6 ay süreyle çekilmemesi ise ölmüş olabileceğinin karinesi sayılmaktadır.
mynet