Sayfayı Yazdır | Pencereyi Kapat | Resimleri Göster
Açıklama: 8 soruda: Çocukları cinsel istismardan korumak için ne yapmalı?
Kategori: Güncel
Eklenme Tarihi: 07 Nisan 2016
Geçerli Tarih: 21 Mayıs 2024, 18:57
Site: Görele Sol Platformu
URL: http://www.gorelesol.com/haber_detay.asp?haberID=22889
Cinsel İstismardan
Korunmanın Yolları
8 soruda: Çocukları
cinsel istismardan korumak için ne yapmalı?
Çocukları taciz ve
tecavüzden korumak için neleri öğretmeli, yetişkinler nelere dikkat etmeli?
Doç. Dr. Aslı Çarkoğlu BBC Türkçe için yanıtladı.
Peki yetişkinler,
korumaları altında bulunan çocukları cinsel tacizden, istismardan korumak için
ne yapmalı? Çocuğa neler öğretmeli, çocuğun pek çok kez yakından tanıdığı
birinden gelen bu tehlikeye karşı ne yapması gerektiğini nasıl anlatmalı?
Türk Psikologlar
Derneği İstanbul Şubesi başkanı Doç. Dr. Aslı Çarkoğlu BBC Türkçe için
yanıtladı.
1- Çocuk istismarı
yaygın mıdır?
Yaygınlığı tam olarak
tespit etmek zor çünkü hem yetişkinler hem çocuklar için sorması ve konuşması
zor bir konu. İçinde yaşanılan toplum çocukların konuşmasını ve kendilerini
ifade etmelerini kısıtlayıcı olduğu ölçüde bu daha da zorlaşıyor. "Çocuğun
dediğine inanılır mı?” şüpheciliği sorunun çeperini anlamamızı engelliyor.
Ama 2008'de Sosyal
Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu ve UNICEF ortaklığında yapılmış bir araştırma
7-18 yaş arasındaki 1,886 çocuk ile yapılan görüşmelerde bu çocukların yüzde
3'ünün son 12 ayda cinsel istismara uğradıklarını göstermiş, ki bu da çok nadir
rastlanan bir durum olmadığına işaret.
2- Çocuklara yönelik
taciz ve tecavüz hangi çevrelerden geliyor?
Çoğunlukla çocuğun
tanıdığı ve belirli bir seviyede güvendiği büyüklerden geliyor.
3- Çocuklarda taciz
konusunda farkındalık yaratmak için ne öğretilmeli ve bu nasıl ifade edilmeli?
Çocuklara herhangi
birisi onlara istemedikleri şekilde dokunduğunda veya onların
kendilerine/başkalarına dokunması istenildiğinde "hayır” demeyi
öğretmeliyiz.
Konuşmaya başladıkları
yaşlarda çocuklara tüm vücut parçalarının adı öğretilirken, göz, kulak, burun
gibi "özel bölgeleri”nin de adları öğretilmeli. Bu bölgelerin anatomik
olarak düzgün isimlerinin öğretilmesi ve "takma” veya "oyun” isimler
kullanılmaması çocuğun bir sorun yaşadığında yardım istediği yetişkinlerle
doğru anlaşabilmesi için önemli. Takma isimlerle konuşan bir çocuğun neden
bahsettiği öğretmen veya polis gibi onu yeterince tanımayan yetişkinlerce anlaşılmayabilir.
Herkesin olduğu gibi
onların da bazı "özel” vücut bölgeleri olduğu, bu bölgelerin adlarının ne
olduğu, buralara kimlerin ne şartlarla nasıl dokunabileceği anlatılmalı ve bu
sınırları korumaları için yüreklendirilmeliler.
4- Kaç yaşından
itibaren öğretmeye başlamalılar? Çocuklara ne söylenmeli?
Olabildiğince erken
çünkü her yaşta çocuk istismar mağduru olabilir. Konuşmaya ve isteklerini
anlatmaya başladıkları 2 yaşı civarı vücut parçalarının isimleri öğretilerek
güvenmedikleri, istemedikleri zaman özel bölgelerine dokunulunca "hayır”
demeleri öğretilmeli.
Güvenli, tehlikeli
gibi kavramları anlamaya başladıkları yaşlarda konu "vücut güvenliği”
üzerinden basit ve somut cümlelerle anlatılabilir. Örneğin: "Seninle
vücudunun güvenliği hakkında kısa bir konuşalım istiyorum. Hepimizdeki gibi
senin de vücudunda bazı özel bölgelerin var. Bunlar iç çamaşırlarının kapattığı
yerlerin. Buralarına güvenmediğin kişilerin dokunmasına hayır diyebilirsin,
sana kızmayız. Bazen bazı yetişkinler, ki bunlar tanıdığın, sevdiğin büyüklerin
de olabilir, bu güven kurallarını bilmeden sana dokunabilirler ve bu seni
rahatsız, üzgün veya garip hissettirebilir. Böyle bir şey olduğunda
"hayır, dokunma” de. Sonra da gel bunu bana -veya çocuğun güvenli yetişkini
kim olacak ise ona- anlat, olur mu? Böylece biz hem seni koruyabiliriz hem de o
yetişkine güvenlik kurallarını söyleyebiliriz.”
Burada çocuğu
korkutmamak, olan bir olayı anlattığında birilerinin cezalanmasına sebep
olacağını düşündürtmemek önemli. Çünkü maalesef çoğu zaman istismarın kaynağı
çocukların tanıdığı ve sevdikleri yetişkinler arasından çıkıyor ve çocuklar
konuşarak onlara zarar vermekten korkuyor veya çekinebiliyorlar.
5- Çocuklar ve
yetişkinler arasındaki fiziksel temasta kurallar neler?
Ebeveynlerin de
çocuklarının vücut sınırlarına her zaman saygılı davranması önemli. Çocuğa
sormadan veya onun itirazına aldırmadan istediğimiz gibi çocuklara
dokunmamalıyız. Çocuk istemese de öpmek, sarılmak, mıncıklamak, gıdıklamak,
okşamak gibi... Bu dokunuşlar hiçbir istismar içermese de çocuğa kendi vücudu
üzerinde etkisi ve hükmü olmadığını öğretir ve çocuk istismara kırılgan olur.
Bugün kafasını okşayan yarın özel bölgelerini okşadığında çocuk ona hayır deme,
karşı koyma, kendini savunma gücünü kaybeder.
Ayrıca böyle bir olay
olduğunda gidip konuşabilecekleri, onları susturmayacak ve onları istismarcıdan
koruyacağına güvendikleri bir yetişkin olduğunu bilmeliler. Böyle bir olayı
anlatırlarsa cezalandırılmayacaklarını, onların sözüne güvenileceğini onlara
anlatmak önemli. Bir çocuk için böylesi bir olaya maruz kalmaktan sonraki en
kötü şey yaşadığı kötülüğü anlattığında kimsenin onu dinlememesi, ciddiye
almaması ve savunmamasıdır.
5- Çocuğun taciz veya
tecavüze maruz kaldığının ipucunu verebilecek olan davranışlar neler?
Tüm sayacaklarım
genelde aniden ve başka bir açıklama olmaksızın (hastalık, ailede
sorun-boşanma, taşınma, ölüm vb) ortaya çıkarsa dikkatli olmak gerekli. Ayrıca
bunlardan biri değil birkaçının birden gözlenmesi gerekir:
Çocuğun normalinin
dışında içe kapanıklık veya huysuzlukGeceleri uyku sorunları, kabuslarYaşının
gerisinde bazı davranışlara dönüş (tuvalet eğitimli bir çocuğun yatak ıslatması
gibi)Öfke patlamalarıBazı mekan veya kişilerden ani korku/çekinmeYemede değişim
(azaltma veya çoğaltma)Cinsel organlar hakkında yaşının ötesinde ani bilgi veya
tanım artışı (yeni argo kelimeler gibi)Oyuncakları ile oynarken yaşının
ötesinde bilgide cinsel hareketler ile oynamasıKendine zarar verme davranışları
(kesme, saç yolma, v.b.)Evden/okuldan kaçma
6- Fiziksel belirtiler
neler olabilir?
Genital bölge, anus
veya ağız çevresinde ağrı, renk değişimi (çürüme gibi) veya kanamaTuvalet
yaparken ağrı (birden çok defa)Tuvalet eğitimi ile alakasız alta kaçırma
7- Karaman'daki
örnekte çocuklar ailelerinden uzakta kalıyor. Bu durumda aileler nasıl önlemler
alabilir? Çocuklarıyla nasıl iletişim kurmalı ki, günlük hayatta gözlemleyemeyeceği
bu durumu anlayabilsin?
Bu ailelerin
çocuklarını evden göndermeden önce yukarıda örneğini verdiğim gibi bir konuşmayı
yaşa uygun detayda yapmaları çok önemli. Karaman'daki örnekte çocuklar 10'lu
yaşlarda yani "özel bölgeler” ve "rahatsızlık verici dokunuş”
kavramlarını rahatlıkla anlayacak yaşlardalar. Burada sorun çocukların olayın
uygunsuzluğunu kavraması değil, bu konuyu bir yetişkine anlattıklarında
çocukların anlatılarına güvenileceğini bilmemeleri, buna güvenmemeleri ya da
güvenememeleri. Çocuklar böylesi bir olayı anlattıklarında kendilerinin
cezalandırılmayacaklarını bilmeli, onlara kızılmayacağına güvenmeliler ki bu da
çocuğa açıkça anlatılıp söylenirse ancak olur.
Ayrıca ailesinden
uzakta yaşayan çocukların aileleri ile iletişim kanallarının açık, iletişimin
sık ve sorunsuz olması gerekli. Yani çocuk veya ebeveyn rahatça birbirlerini
arayabilmeli, özel konuşmalar yapabilecekleri bir ortam onlara sağlanmalı.
Ebeveynlere çocuklarını sıkça ziyaret etme imkanları sağlanmalıdır.
8- Ebeveynler
çocuklarına yönelik bir taciz veya tecavüzden şüphelenirse ne yapmalı?
İlk olarak çocukları
ile sakin ve güvenli bir ortamda onları korkutmadan konuşabilirler. Sakince
onlara son günlerde hoşlarına gitmeyen şekilde dokunan veya hoşlarına gitmeyen
şeyler yapmaya zorlayan birileri olup olmadığı sorulabilir. Konuşmayı kendiniz
sakinliğinizi koruyarak yapamayacağınızı düşünüyorsanız bir ruh sağlığı
profesyonelinden (psikolog veya psikiyatrist) yardım alabilirsiniz. Çocuğun ilk
açıklamasına verilen tepki çok önemlidir:
Çocuk sakin bir
şekilde; panik olmadan, telaşa vermeden, sinirlenmeden dinlenmeli,Çocuğa
inanılmalı, kendisine olanların onun suçu olmadığı anlatılmalı. Bu gibi
olayları söylemek çocuklar için hiç kolay olmaz. Olanları
anlatırlarsa:İstismarcılarının onlara zarar vereceğindenEbeveynlerini üzüp
kızdıracaklarındanAilelerinin kaosa itilip dağılacağından (özellikle de tacizci
aile üyesi ise)Ailelerinden koparılacaklarından korkarlar
Çocuk, tacizcinin ona
tekrar zarara vermesi ihtimaline karşı korunmalıdır.
Bu noktada adli
makamlarla iletişime geçmek gerekir. Çocuğun olası tıbbi sorunlarının tedavisi
için tıbbi yardım alınırken bir ruh sağlığı profesyoneli ile iletişime geçerek
mağdur çocuğun değerlendirilmesini ve gerekli görülen desteği almasını sağlamak
önemlidir. Unutulmaması önemli olan nokta şudur: üstü kapatılarak veya olmamış
gibi yaparak çocukların böylesi ciddi bir olayın üstesinden gelmesini beklemek
yarardan çok zarar verecektir. Susmak veya susturmak yaraları derinleştirirken
konuşmanın iyileştirici olduğunu ve çocuk istismarı konusunda yetkin
psikoterapist desteğinin iyileşmeyi hızlandırıcı olduğunu biliyoruz.
-Olayın açığa çıkması
sonrasında çocuğa adli süreçler konusunda bilgilendirme yapmak gerekir. Ona
nasıl bir süreç yaşanacağını önden basitçe anlatmak süreci daha az sorunlu
yaşamasına yardımcı olacaktır.
-Çocuğun ailesi tarafından sevilmeye devam edildiğinin hatırlatılması, olanların onun suçu olmadığı ve ailesinin onu sevmeye devam ettiğinin çocuğa açıkça söylenmesi iyileşmenin başlaması için son derece önemlidir.
Rengin Arslan - BBC
Türkçe,İstanbul