FINDIK SEKTÖRÜNDE SON DURUM - 2

“Yeni Fındık Stratejisi” açıklamasının üzerinden tam beş yıl geçti ve hükümetçe uygulanan bu strateji, yeniden uzatılmazsa,bu yıl sona erecek.

1. Hükümetçe, alan bazlı gelir desteği politikası uygulaması süresince, fındıkta destekleme alımları yapılmamıştır.

    

   2013 YILI SEZON BAŞINDA DURUM

    

2. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, fındıkta rekolte tahmininin belli olduğunu bildirerek, “Rekolte tahminimiz, geçen yılın yüzde 26 altında. Fındık üretiminin yüzde 99,2’sini karşılayan 14 ilimizde 484 bin 268 ton fındık üretimi bekliyoruz.” dedi. (Giresun rekoltesi 89.637 tondur, geçen yıl ise 110 bin 168 tondu) Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği'nden (KMFİB) yapılan yazılı açıklamada, İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği ile KMFİB tarafından heyet oluşturularak, 2013 ürünü tahmini fındık rekoltesinin 661 bin 540 ton olarak gerçekleşeceği açıklanmıştır. Giresun Ticaret Borsası (GTB) Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Demirci,” 2013 yılı tahmini Türkiye fındık rekoltesinin 572 bin 385 ton olarak tespit ettiklerini” ifade etmiştir. Fiskobirlik Yönetim Kurulu Başkanı Lütfi Bayraktar; “Şu anda piyasada bir sürü rakam var. Bizim yaptığımız rekolte tahmini de 570-600 bin ton gibi bir rakam var. Ama 570 bin ton civarında diyebiliriz” demiştir. Elimizde kesin bir veri olmamakla birlikte, bir Alman firmasının yaptığı rekolte tahmininde 675 bin ton civarında olduğunu öğrendik. Görüldüğü kadarıyla, bu sene ki, Ziraat Odalarının tahmini fındık rekoltesi ile diğer kurumların tahmini fındık rekolteleri arasında %28’lere kadar varan farklar var. Birilerinin tahmini rekoltede manipülasyon yaptığı çok ortadadır.

    

   MAYIS 2014 SONU İTİBARİYLE GERÇEKLEŞEN MİKTAR

    

   2013 mahsulü ”Müstahsilden Tacire Satış” kabuklu fındık satışları fındık yetiştirilen yörelerdeki borsalarda tescil edilen miktar (KG) (15 Ticaret Borsası Verileriyle); 648.759.941 Kg. Giresun: 100.930.031 Kg.dır. http://www.ordutb.org.tr/modul-haber-pazara_inen_kabuklu_findik_-detay-209-1.html. Karadeniz ve İstanbul Fındık İhracatçı Birliklerinin oluşturduğu Sektör Kurulunca bu miktar 653.458 tondur. Yıl sonuna kadar da bu miktarın 665.000 tona ulaşması beklenmektedir. Kayıt dışı olarak piyasaya giren fındıklar da dikkate alınırsa, rekoltenin bu miktardan daha fazla olduğu gayet açıktır.

    

   2014 YILI İTİBARİYLE KURUMLARCA AÇIKLANAN REKOLTE MİKTARLARI

    

   Fiskobirlik Yönetim Kurulu Başkanı Lütfi Bayraktar (10.07.2014), AA muhabirine yaptığı açıklamada, her yıl Türkiye'de fındık rekoltesi ve üretimiyle ilgili çalışmalar yaptıklarını söyledi. Kendi bünyelerinde çalışan tarım danışmanlarınca her yıl olduğu gibi bu yıl da rekolte tespit çalışmaları yaptıklarını ifade eden Bayraktar, "Yaklaşık 90 tarım danışmanımız bütün bölgeleri dolaştı çalışma yaptı, bugün itibarıyla 430 bin ton civarında fındık rekoltesi görünüyor. Rekolte bundan sonra yukarı çıkmaz, aşağı da inebilir. Fındıkla ilgili, fındığın üretim ve toplanması gibi epey bir süreç var" dedi. Bir süre sonra yeni bir açıklama yapan Fiskobirlik Yönetim Kurulu Başkanı Lütfi Bayraktar (22.07.2014), piyasa da spekülasyon oluşturmak amacıyla değil gerçek rekolteyi tahmin edebilmek amacıyla rekoltelerin açıklanması gerektiğini ifade eden Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği Başkanı Lütfü Bayraktar, kendi tahminlerini savundu. FİSKOBİRLİK Yönetim Kurulu Başkanı Bayraktar “Amacımız azı çok, çoğu az göstermek değildir. Amacımız oluşacak arz talep dengesini tahmin edebilmektir. Buna göre bizim tahminlerimiz 450 bin ton civarında bir rekolte beklentisidir. Ancak daha önce ifade ettiğimiz gibi asıl sorun rekoltelerin değişik rakamlar olması değildir. Asıl sorun dünyada tekel olduğu bir üründe Türkiye’nin stoksuz yakalanmasıdır” şeklinde konuştu. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, fındıkta rekolte tahmininin belli olduğunu bildirerek, “Rekolte, meydana gelen don zararı ve fırtına nedeniyle dökülmeler sonucunda bu yıl da düşük çıkacak. Fındık üretiminin yüzde 98,8’ini karşılayan 14 ilimizde 371 bin 185 ton fındık üretimi bekliyoruz.” dedi. Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı açıklamasında; "Fındık Rekolte Tahmin Komisyonları tarafından çotanak sayımına göre gerçekleştirilen rekolte tespit çalışması tamamlanmış olup, 2014 yılı rekoltesinin Mart ayında yaşanan don zararının etkisi nedeniyle 2013 yılına göre yüzde 25 azalma ile 411.647 ton olarak gerçekleşeceği ön görülmektedir. “ denmiştir. Karadeniz ve İstanbul Fındık İhracatçı Birliklerinin oluşturduğu Sektör Kurulunca açıklanması kararlaştırılan 2014 ürünü rekolte tahmini 514.000 tondur. Kamuoyuna deklare ediyoruz. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2014 yılı tahmini fındık rekoltesi 420.000 ton olarak hesaplanmıştır. Trabzon Ticaret Borsası Meclis Başkanı Mehmet Cirav ise, 2014 yılı tahmini fındık rekoltesinin 600 bin tona yaklaşacağını söylemiştir. Fındıkta yeni sezona yine rekolte tartışmaları ile giriliyor. Bu tartışma yeni değil. Her sene fındıkla ilgili en az 4 kurumca rekolte tahmini yapılıyor. Ayrıca üretim bölgesindeki oda, dernek, ihracatçı ve üreticiler tarafından farklı rekolte tahminleri yapılır. İhracatçılar rekolteyi yüksek gösterip fiyatın düşük oluşmasını, üretici düşük gösterip, fiyatın yüksek oluşmasını ister. Bunun yanında 1 Kg. fındığın maliyetinin hesaplanmasında; en önemli veri olarak birim alandaki (dekar) üretim dikkate alındığından, rekoltenin hesaplanmasının doğru yapılması, çok önemlidir.

    

   3- Türkiye, dünya fındık üretiminin yüzde 75’ini tek başına karşılıyor. Son 10 yılın iç fındık ihracat ortalaması 238 bin tondur. Bunun karşılığı (%50 randıman) 480 bin ton kabuklu fındık demektir. Yıllık ortalama 100-120 bin ton kabuklu fındık iç piyasada tüketiliyor. İhracat ve iç tüketim dahil, en az 600 bin ton kabuklu fındığa ihtiyaç vardır.

    

   4-Türkiye, 2012-2013 fındık ihraç sezonunda 301.193 ton iç fındık ihraç etmiştir. Dünya fındık üretim ve ihracatının büyük bölümünü elinde bulunduran Türkiye, ihraç ettiği bu fındık karşılığında 1 milyar 750 milyon 439 bin 804 dolar gelir elde etmiştir. Bu sezon ise, (2013-2014) 10 aylık dönemde 232.382 ton iç fındık ihraç ederek, karşılığında 1 milyar 690 milyon 602 bin 548 dolar gelir elde etmiştir. Geçen sezon ile bu sezonun ihraç rakamları karşılaştırıldığında (10 aylık); elde edilen toplam gelir ile ihraç miktarları arasındaki fark ortadır.

    

   5- Fındık Tarım satış Kooperatifleri Birliği (FİSKOBİRLİK) Yönetim Kurulu Başkanı Lütfi Bayraktar, 2014 ürünü fındık alımına Doğu Karadeniz Bölgesi'nde 8 Ağustos, batı bölgelerinde de 20 Ağustos tarihlerinde başlayacaklarını söyledi. Bayraktar, EFİT AŞ Sosyal Tesisleri'nde düzenlediği basın toplantısında, birlik olarak geçtiğimiz sezon gibi bu yıl da fındık alımı için piyasaya gireceklerini belirtti. Fındık alımlarında peşin ve emanet olmak üzere iki model üzerinden yapacaklarını kaydeden Bayraktar, şöyle konuştu: "8 Ağustos Cuma günü Doğu Karadeniz Bölgesi'nde, 20 Ağustos Cuma günü de batı bölgesinde alımlara başlayacağız. Tüm kooperatiflerimizde alım sezonunu açacağız. Doğu Karadeniz Bölgesi'nde fındık hasadının ve pazara iniş döneminin erken olması nedeniyle alım sezonunu erken açacağız. FİSKOBİRLİK olarak bu yıl fındık alımlarımızda iki model uygulayacağız. Birincisi peşin alım. FİSKOBİRLİK geçen yıl olduğu gibi bu yıl da fındık alımına peşin parayla yapacak. İsteyen üreticilerimizin ürününü harmandan bile gidip alacağız. Piyasa fiyatının 10 kuruş üzerinde bir fiyatla peşin olarak alım yapılacak. Ödemeleri aynı gün içerisinde yapacağız. İkinci alım şeklimiz ise emanet sistem. Bu alım döneminde uygulamasını yaptık ve gayet de olumlu sonuç verdi. Tüm depolarımızı üreticilerimizin hizmetine emanet alım için açacağız. Üreticimiz istediği bir zamanda, istediği şartlar oluşursa piyasanın 10 kuruş üzerinden parasını alabilecek. İnşallah yeni alım dönemi üreticilerimiz ve FİSKOBİRLİK camiasına hayırlı olsun." Türkiye'de son günlerde bazı kurumlarca farklı rekolte açıklamaları yapıldığını, FİSKOBİRLİK'in rekolte miktarının 430 bin ton olduğunu dile getiren Bayraktar, "Farklı açıklanan rakamlar kamuoyunda kafa karışıklıklarına neden oldu. 'Hangisi doğru?' söylemlerini beraberinde getirdi. FİSKOBİRLİK olarak 430 bin ton fındık rekoltesi açıkladık. Bizim bu yıla kadar rekoltede yanılma payımız yüzde 3,19'dür. Diğer kurumların yanılma payı daha da fazla. Bizim gerçek hedefimiz gerçek anlamda rekolte ortaya çıksın, sektörün tüm paydaşları ayağını ona göre denk alsın. Biz rekolte tahminimizi doğruya yakın vermeye çalışıyoruz" ifadelerini kullandı. 2007’den sonra fındık piyasasında fazla etkin olamayan Fiskobirlik, mali yapısı nedeniyle zor günler yaşamıştır. Mevcut şartlarla devlet desteği olmadan, fındık piyasalarında etkili ya da yetkili olması beklenemez. Bugünkü imkanlarıyla ve alacağı fındık miktarıyla da, piyasayı etkilemesi mümkün değildir. Öncelikle kurum, 2005 ve 2006 yıllarındaki alımlar sonrası, fındık bedeli ödemelerinden dolayı; ortaklarıyla arasında oluşan “güven” sorununu çözmelidir. Kurumun gerçek sahibi ortaklardır. Bu nedenle de, ortaklarla düzenlenecek toplantılarla, her konuda ortakların görüş ve düşünceleri alınmalıdır. Kurumun geleceği hakkında da onlar karar vermelidir. Umudumuz ortakların kuruma her türlü desteği vermesi, kurumun da demokratik kooperatifçilik ilkeleriyle yoluna devam etmesidir. 6- 2013 yılında Türkiye 274.657 ton iç fındık ihraç ederek, karşılığında 1.767.276.552 dolar gelir elde etmiştir. İhraç edilen bu fındığın 207.200 tonunu (bedel olarak 1.350.000.000 dolar) yalnızca 12 firma gerçekleştirmiştir. Bu miktarlarda, oransal olarak % 76’lara denk gelmektedir. 7- Bir tarafta çok sayıda ve güçsüz (çoğunluğu 1 ton ve altında fındık üreten) 400 bin dolaylarında fındık üreticisi; diğer tarafta az sayıda ve güçlü olarak; üretilen fındığın yüzde %50’sini 5 firmanın, % 76’sını ise 12 firmanın alıp-ihraç ettiği bir piyasanın adı, “ Serbest Piyasa” olamaz. İktisat dilinde buna tekelci piyasa denir. Artık serbest piyasa söylemi “komedisine” son verilmelidir.

    

   8- FINDIK PİYASASININ YARISI YABANCILARIN TEKELİNDE

    

   Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği ile İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği’nin 2013 yılı verilerinden derlenen bilgilere göre; bundan sonra fındık ihracatının yarısı yabancı şirketlerin kontrolünde olacak. Oltan Gıda’nın satışı ile en fazla ihracat yapan ilk iki firma yabancı sermeyeli oldu. İtalyan Ferrero tarafından satın alınan Oltan Gıda 2013 yılında 76.500 ton iç fındık ihraç ederek 505 milyon 014 bin dolar gelir sağladı. Oltan Gıda, 12 yıldan beri Türkiye’nin aynı zamanda dünyanın en büyük fındık ihracatçısı konumunda. 1984 yılından bu yana faaliyet gösteren Oltan Gıda bundan sonra İtalyan Ferrero sahipliğinde faaliyetlerini sürdürecek. Türkiye’nin en çok ihracat yapan ikinci firması Progıda ise, Türk-Alman ortaklığı ile 1988 yılında kuruldu. Uzun yıllar İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanlığı yapan Ufuk Özongun ile Alman Pisani Rickertsen ortaklığıyla kurulan Progıda, 2011 yılında Singapur merkezli Olam Grubu’na satıldı. Progıda’nın Türkiye’de fındık ihracatı yapan iki şirketi var. Progıda Tarım 2013 yılında 16 bin 937 ton fındık ihracatı yaparak 117 milyon 384 bin dolar gelir elde etti. Progıda Pazarlama şirketi ise aynı dönemde 13 bin 369 ton fındık ihracatı ile 78 milyon dolar gelir sağladı. Singapur sermayeli Progıda’nın toplam ihracatı 30 bin 306 ton fındık ihracatı karşılığı 195 milyon dolar oldu. Bir başka yabancı sermayeli İtalyan Stelliferi Fındık Gıda Sanayi A.Ş. ise, 2013 yılında 11 bin 141 ton fındık ve 68 milyon 464 bin dolar değerinde ihracat yaptı. İtalyan Ferrero tarafından daha önce satın alındığı ifade edilen Stelliferi’de en çok fındık ihraç eden ilk 10 firma arasındadır. Yabancı sermayeli Noor Fındık ise, yabancı sermayeli firmalar arasında en az ihracat yapan firmadır. Sosyal sorumluluk projeleri, sözleşmeli üretim ve kaliteli fındık projeleri ile piyasada yer almaya çalışan Noor Fındık’ın 2013 fındık ihracatı 2 bin 083 ton ve 12 milyon 232 bin dolar değerindedir. Bu 4 firmanın 2013 yılında ihraç ettiği fındık miktarı 120 bin ton civarındadır. Toplam ihraç edilen fındığa oranladığımızda, %43 gibi bir rakama ulaşılmaktadır. Bu firmaların iç piyasaya satışlarını da dikkate alırsak, piyasa paylarının %50’yi geçtiğini rahatça söyleyebiliriz.

    

   9-TÜİK verilerine göre, Türkiye genelinde 1.088.258 Giresunlu yaşamaktadır. Bunların 383.425 Giresun’da, 704.833 ise il dışında ikamet etmektedir. İl dışında olanların 487.115 İstanbul, 53.407’i Kocaeli’nde ve geriye kalan 164.311 kişide diğer illerde bulunmaktadır. Bu durumda açıkça göstermektedir ki, bu insanlar Giresun’u geçinemediklerinden dolayı, terk etmek zorunda kalmışlardır. Giresun’da “Gurbetçi Üretici “ diye bir kavram vardır. Bunların çoğu kendilerine miras hukuku yoluyla geçen küçük arazi sahipleridir. Yıllık izinlerini-tatillerini Giresun’da geçirirler, hem de fındıklarını toplarlar. Bir ton ve altında fındık üreten bu üreticiler ürünlerini bekletmezler. Ağustos-Eylül ayı içinde fındıklarını satarak, esas işlerine ya da yaşadıkları illere geri dönerler. Bu nedenle de, her iki ayda piyasaya fazla fındık girdiğinden, fiyatlar olumsuz etkilenir.

    

   10- a)Günümüzde fındık fiyatlarını “Serbest Piyasa” denen bir avuç tüccar-ihracatçı belirlemektedir. Her şey onların insafına bırakılmış durumdadır. Üreticiler örgütsüz olduğu için de, ürününe sahip çıkamamaktadır. Bu nedenle de piyasaya müdahale etmeleri çok zordur. b) Her zaman söylediğimiz gibi bu yılda üreticilere uyarımız, ihtiyaçları kadar fındığı pazara indirmeleri ve kesinlikle emanete fındık vermemelidirler.

    

   Tüm-Köy-Sen Giresun Temsilciliği adına Orhan Kara