Bu elektrik,siyasi iradeyi de çarpar

Bu elektrik,siyasi iradeyi de çarpar

Karanlığın faturasının çıkarılmak istendiği ‘işletme hatası’nın, siyasi irade baskısı olmaksızın yapılamayacağını savunan EMO’dan Yıldız’a ‘koltuğunu bırak’ çağrısı geldi.

Ülkeyi 31 Mart günü karanlıkta bırakan elektrik kesintisi nedeniyle istifası istenen Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) Kemal Yıldır’ın istifası, konuya ilişkin tartışmaları bitirmezken, Elektrik Mühendisleri Odası (EMO), TEAİŞ’ın işletim hatasından önce politik bir hataya işaret ettiğine dikkat çekti. EMO tarafından yapılan değerlendirmede, karanlık gündeki tesadüfleri sorgulayan enerji sisteminin bütüne yönelik sorunların ortaya koyulduğu ve yeniden kamulaştırma talep edilen açıklamada, elektrik hizmetinin siyasal ya da ticari çıkarların ötesinde kamu yararını gözeten yapılanmaların olduğu özerk bir işleyişe teslim edilmesi istendi.

EMO ve diğer sektör uzmanlarının verdiği bilgiye göre durum özetle şöyle;

* Enerji Bakanı Taner Yıldız’ın kendisi yerine bürokratını istifa ettirdiği 31 Mart Elektrik Krizi’ndeki sırlar saklanıyor.

* İstifa ettirilen TEİAŞ Genel Müdürü Kemal Yıldır’ın açıklamaları, TEİAŞ’ın işletim hatasından önce politik bir hataya işaret ediyor. Bile bile risk

* Kamu ya da özel mülkiyet ayrımı olmaksızın düşük maliyetli üretim yapan HES’lerden alım yapılarak enerji maliyetlerinin düşürülmeye çalışılması kamu açısından yararlı olmakla birlikte, bu dengeyi riske atacak biçimde yapıldı.

* Böylesi bir riski, TEİAŞ, ne de TEİAŞ`ta çalışan personel inisiyatifiyle almaz.

* Ancak siyasi iradenin seçimler öncesinde yoğun bir baskısı olabilir.

* İletim sistemi yetersizliğinden dolayı 2013’te 1 milyar 200 milyon lira, 2014’te de 1 milyar 300 milyon liralık kısıt talimatı verildi. Yani iletim sistemi çalışanları “kısıt talimatları” ile “sistem güvenliği” arasında sıkıştırıldı.

Kamunun sesi kısıldı

* Yine TEİAŞ Genel Müdürü ve Bakan’ın açıklamaları; Türkiye’nin kurulu güç dengesini, özellikle 2002’den sonra EPDK tarafından verilen lisanslarla birlikte masaya yatırmayı gerektiriyor.

* 2002’den itibaren kamunun yatırımlardan çekilmesi ve son olarak yapılan büyük termik santral özelleştirmelerinin ardından 2014 sonunda 21 bin 879 MW ile kamunun Türkiye’deki toplam kurulu güçteki payı 2003’teki yüzde 62’lik düzeyinden yüzde 31.5’e geriledi.

* Piyasa yapısı içinde sesi kısılan kamunun, fiyatları dengelemek ya da dengesizlikleri önlemek için müdahale olanağı kalmadı.

Denge bozuldu

* Konun bir başka boyutu da kurulu güçteki kaynak dengesi.

* Kurulu güç içerisinde HES’lerin payında 2003’ten itibaren önemli bir değişiklik olmazken, toplam HES’ler içinde kamunun payı yaklaşık yüzde 90 iken, 2014 yılında yüzde 55’e düştü. Yani kamunun ucuz hidrolik üretimiyle de piyasayı dengeleme şansı kalmadı.

* Yedek kurulu güç tartışmasına bakıldığında; TEİAŞ tarafından yayımlanan Kapasite Projeksiyonu, geçen yılsonu itibarıyla kurulu güç yedeğinin yüzde 75’ler civarında oluştuğunu gösteriyor.

Yedek de var sıkıntı da

*l Yani ülkenin kurulu güç yedeği var. Ancak bu üretim yedeği anlamına gelmediği gibi, bu yedeğin özel santral ağırlığı nedeniyle istenildiğinde devreye sokulmasında güçlük yaşanmayacağının garantisi yok.

* TEİAŞ, sistemde yenilenebilir enerji kaynaklarının payının artmasıyla yedek kapasite tutulmasına ilişkin kaygı duyuyor.

* Bakan Yıldız, yeni kurulan bir santrala iletim hattı yapabilmek için güvenlik açısından mevcut iletim hattının devre dışı bırakılması, bir hattın arıza yapması gibi birkaç iletim hattı sıkıntısının üst üste gelmesinden söz ediyor.

Lisanslar, TEİAŞ’ı zorladı

* EPDK’nın özel sektörün ve siyasi iradenin baskısı altında verdiği lisanslarla yapılan santrallara TEİAŞ’ın iletim hattı planlamasını denk düşürmek için çabaladığı, bunun da sistemi riske atan unsurlardan biri olduğunu görmek gerekiyor.

* Önce üretim tesisi yapılıp arkasından iletim sistemi buna uydurulmaya çalışılmaz.

* Bir kez daha elektrik sisteminde planlamanın ne denli önemli olduğu, bir kamu hizmeti olan elektrik sisteminin özel sektöre emanet edilmesinin tüm halkın zararına olduğu 10 saat süren karanlık ile ispatlandı.

* Tartışmalarda, bu işin tek elden yönetilmesi gerektiği ortaya çıktı.

* Bunun için zamanında TEK kurulmuştu. Ülkenin daha büyük açmazlarda kalmaması için, üretim-iletim-dağıtım ve yeni piyasa literatürüne göre perakende satış hizmetlerinin tek elde kamuya bırakılması gerekiyor.

* Acilen yeniden kamulaştırmalar yapılmalı, elektrik hizmeti siyasal ya da ticari çıkarların ötesinde kamu yararını gözeten yapılanmaların olduğu özerk bir işleyişe teslim edilmeli.

Karanlıktan istifa geldi,Bakan açıkladı

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, "Kesinti nedeniyle TEİAŞ Genel Müdürü görevinden istifa etti" dedi.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız geçtiğimiz hafta salı günü yaşanan elektrik kesintisine ilişkin konuştu. Yıldız, "Toplam 7 hattın üzerinde, gerek arıza gerek salınımdan kaynaklı güç salınımı gerekçesi ile devre dışı kalıyor. Doğu ile Batı'nın bağı devre dışı kalıyor. Toplam 12 saniye içinde birbirine tetikliyor. Teknik bir arıza olmakla birlikte, bir işletim hatası olduğu tarafımızdan düşünülüyor. Kendisini bu işte sorumlu gören TEİAŞ Genel Müdürü Kemal Yıldır da istifa etmiş bulunuyor" dedi.

Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) Genel Müdürü Kemal Yıldır'ın istifa ettiğini belirten Yıldız kesintiye ilişkin, "Yaptığımız çalışmalar sonucunda bir sonuca ulaştık. Bağlantı hattı çalışmaları nedeni ile Türkiye'yi doğusundan batısına bağlayan bütün bu eksende 5 tane iletim hattının devre dışı kaldığını görüyoruz. Toplam 7 hattın üzerinde, gerek arıza gerek salınımdan kaynaklı güç salınımı gerekçesi ile devre dışı kalıyor. Doğu ile Batı'nın bağı devre dışı kalıyor. Toplam 12 saniye içinde birbirine tetikliyor" diye konuştu.

'TEKNİK BİR ARIZA OLMAKLA BİRLİKTE, BİR İŞLETİM HATASI OLDUĞU TARAFIMIZDAN DEĞERLENDİRİLİYOR'

Yıldız, "Kesinti iletim sistemimizdeki bir arıza ile başlıyor. Bir hattaki arıza ile başlıyor. Geriye dönük çalışmalara başladık. Teknik bir arıza olmakla birlikte, bir işletim hatası olduğu tarafımızdan düşünülüyor" dedi.

'SEÇİMLERLE İLGİLİ ELEKTRİK KESİNTİSİ BEKLEYENLER VARSA BÜTÜN ARKADAŞLARIMIZIN İZİNLERİ KALDIRILDI'

Yıldız, "Seçimlerle ilgili bir elektrik kesintisi bekleyenler varsa bu konuda bütün arkadaşlarımızın izinlerinin şimdiden kaldırıldığını ve yoğun bir tedbir olduğunu belirtmek isterim" dedi.

'MÜHENDİSLİK AÇISINDAN BAKTIĞIMIZ ZAMAN BU UZUN SÜREN BİR KESİNTİ, DEĞİLDİ'

Yıldız, "Mühendislik açısından baktığımız zaman bu uzun süren bir kesinti, değildi. Arkadaşlarıma haksızlık etmek istemem. Teknik arıza bir iletim hattında başlamıştır. Detaylarına girdiğimizde akımdan, frekanstan bahsetmek zorunda kalıyoruz" dedi.

'SİSTEM GÜVENİLİR BİR SİSTEMDİR'

TEİAŞ Genel Müdürü Kemal Yıldır'ın görevinden istifa ettiğini ve bazı görevlilerin de açığa alındığını belirten Yıldız, konu ile ilgili gazetecilerin sorularına verdiği yanıtta, "Sistem güvenilir bir sistemdir. 33 yıldan bu yana bu manada şebekenin tam iki katına çıkmış olmasına rağmen. Son 12 yıl içerisinde bu şebekeyi 2 katına çıkardık. Bütün bunlar başarı ile işletilmeye devam ediyor" diye konuştu.

'ARZ GÜVENLİĞİ İLE İLGİ BİR SORUN YOK ARKADAŞLARIMIZ BİR KISIM NOKTALARDA AŞIRI RİSK ALMIŞ OLABİLİRLER'

Yıldız, "Arz güvenliği ile ilgi bir sorun yok. Adana, Gaziantep bölgesinde oluşan konuyu tekraren söylemek isterim. Bunların doğru ve eş zamanlı olarak işletilmesi lazım. Arkadaşlarımız bir kısım noktalarda aşırı risk almış olabilirler. Soruşturma sonucunda netleşecek. Ancak teknik gerekçelerle olduğu yönündeki kanaatimiz daha da netleşmiş oldu. Başka bir sorundan kaynaklanmışsa da çalışmamız devam ediyor" dedi.

'TEKNİK BİR ARIZANIN İLETİM HATLARINA SİRAYET ETMESİ İLE O ARIZA OLUŞMUŞTUR'

Yıldız, "Altını kalın çizgilerler çizdiğimiz konu teknik bir arızanın iletim hatlarına sirayet etmesi ile o arıza oluşmuştur" dedi. Kürt petrollerinin satışına ilişkin bazı iddiaları değerlendirmesi istenen Yıldız, "Burası büyük bir devlet. Gizli saklı anlaşmalar ile yönetilen bir konu yok. Bağdat'ta yapılan anlaşmalar, Erbil'de yapılan sözleşmeler iki ülke arasındaki enerji sektörü ile ilgili bütün yapıyı kurguluyor" dedi.

ELEKTRİK KESİNTİSİ VE MADDİ ZARAR

Elektrik kesintisi ile birlikte ortaya çıkan maddi kayıplara ilişkin bir tanzimin söz konusu olup olmayacağını değerlendirmesi istenen Yıldız, "İletim sistemlerinde mekanizma böyle çalışmıyor. Yapılan sözleşmeler, anlaşmalar böyle bir şeyin söz konusu olmadığını gösteriyor. Bir abartıdan bahsetmek istiyorum: Bazı yazılı basın organlarında 6 saat içinde şu kadar milyarlık zarar oluştuğu söyleniyor. Ben şunu soruyorum: O 6 saat içinde o işletmeler o kadar milyar dolarlar mı kazanıyordu o işletmeler. Bir yerde zarar var demeniz için mutlaka bunun zararı oldu. Ama bir zarar var demeniz için o kadar kar ediliyor olması lazım. Eğer bizim işletmelerimiz o 6 saat içinde 3 milyar dolar kazanıyorsa Türkiye'nin çok çok yani bizim sunduğumuz Türkiye'den çok çok daha ileride olduğunu söylemek isterim. Nimet ve külfeti eş zamanlı değerlendirmek daha doğru olacak" ifadelerini kullandı.

'HDP'NİN SEÇİM BEYANNAMESİNDEKİ BEDELSİZ ELEKTRİK KONUSU TÜRKİYE'NİN BÜTÜNLÜĞÜNÜ TEHDİT EDEN BİR CÜMLE'

HDP'nin seçim beyannamesinde yer alan elektriğin bir kısmının bedelsiz verileceğine ilişkin değerlendirmeleri sorulan Yıldız, "Tabi sorumluğu omuzunda taşımayanlardan böyle bir şey bekleriz. Ancak gerçekçi değil. Elektrik bir havuzdur. O havuzun işçinde aldığınız bir kova suyun bedelini bir başkasına ödetmek zorundasınız. Başak bir adaletsizliğe yol açmamak lazım. zaman zaman bize doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesini kast ederek üretim tesisleri bizim bölgemizde. Siz ne tüketiyorsunuz diye başka bir dil kullanımı, başka bir Türkiye gibi söyleyerek doğunun, batının başkasına ait olduğunu söyleyerek bir ifade oluşturmaya çalışıyorlar. Türkiye bir bütündür. Hizmetlerden eşit şekilde yararlanacak. Böyle bir anlayışı reddediyoruz. Onun hangi maksatla söylendiğini çok iyi bildiğimiz için de Türkiye'nin bütünlüğüne aykırı, Türkiye'nin bütünlüğünü tehdit eden bir cümle olarak da görüyoruz" diye konuştu.

Yıldız, elektrik kesintisinin faturalara yansımayacağını da vurguladı.

İstifa eden TEİAŞ Genel Müdürü konuştu

Bakan Yıldız tarafından istifası açıklanan Kemal Yıldır, sadece sanayiye 1.1 milyar liraya mal olan kesintide, devletin ucuz elektrik alma çabasının etkili olduğunu söyledi. Buna göre, ucuz elektrik alınan doğudaki santraller devredışı kalınca müfettiş korkusuyla batıdan elektrik almak yerine ‘düzelir’ diye yarım saat beklenmiş.

Türkiye’yi 31 Mart’ta karanlıkta bırakan kesintinin faturası Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) Genel Müdürü Kemal Yıldır’a kesildi. Yıldır’ın istifasını açıklayan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız; iyileştirmeler, yenilemeler, kapasite artırımı ve yeni devreye girecek santrallerin bağlantı hatları çalışmaları sebebiyle Türkiye’nin doğusunu batısına bağlayan eksende 5 iletim hattının devre dışı kaldığını, bu nedenle doğudan batıya giden hatların aşırı yüklendiğini ve oluşan salınımlar nedeniyle bağlantının koptuğunu söyledi.

İstifası açıklanan Yıldır ise Türkiye’ye sadece sanayi açısından günde 1.1 milyar liraya mal olan kesintide, devletin “ucuz elektrik” alma çabasının etkili olduğunu söyledi. Yıldır, devredışı kalan doğudaki santrallerden alınan elektriğin batıdan alınan elektrikten daha ucuz olduğunu, bu nedenle doğudan alınamadığında batıdan alınmak yerine beklendiğini ifade etti.

İstifa telkin mi?

Yıldır Milliyet’e yaptığı açıklamada doğudaki yükü batıya taşımak zorunda olan görevlilerin, bunu yapmayarak aşırı risk aldığını söyledi. Doğudaki hidroelektrik santrallerden 4500 - 5 bin megavatın batıya taşındığını belirten Yıldır, doğudaki santrallerden alınan elektriğin batıdan alınan elektrikten ucuz olduğunu ifade ederek, “Müfettiş korkusu da etkili olmuş. Çünkü ‘neden yüksek fiyatlıyı aldınız’ diye sorarlar. Onlar da ‘nasılsa sorun düzelir’ diye yarım saat beklemişler. Halbuki batıdakinin devreye girmesi lazımdı. Şimdi takır takır devreye alıyorlar. Doğudan batıya gönderilmesiyle aşırı risk alınmış. Hidrolik kökenli santraller doğuda. Kimin santrali ucuz teklif verirse onu alıyorsunuz” dedi.

Elektrik altyapısında sorun görmediklerini belirten Yıldır, “Bütün sistemi etkileyen bir salınım olunca beşik gibi sallanır” diye konuştu. Yıldır, “İstifa kendi tasarrufunuz mu yoksa telkin geldi mi” sorusunu, “İkisini de söyleyebiliriz” diye yanıtladı.

Ne kadar fiyat farkı var?

Müfettişlerin, “elektrik alımında HES’leri (hidroelektrik santralleri) tercih edin” telkininin ardında önemli fiyat farkları yatıyor. Yüzde 55’i kamuda olan HES’ler, diğer tür santrallerden çok ucuza elektrik üretiyor. Üretim kaynaklarına göre ortalama satış fiyatları şöyle:

* HES - 1.49 kuruş/KWs

* Kömürlü santral - 13.12 kuruş/KWs

* Doğalgazlı santral - 15.12 kuruş/Kws

Olumsuzluklar birbirini izledi

Enerji Bakanı Taner Yıldız, yaz dönemi girmeden gerek iyileştirmeler, yenilemeler, kapasite arttırımı ve yeni devreye girecek santrallerin bağlantı hatları çalışmaları sebebiyle Türkiye’nin doğusunu batısına bağlayan bütün bu eksende 5 iletim hattının devre dışı kaldığını belirterek, pek çok olumsuzluğun kısa sürede üst üste gelmesiyle kesinti yaşadığını söyledi. Yıldız, şunları kaydetti:

“Saniyeler mertebesinde, hatta mikro saniyeler mertebesindeki hatlardaki salınımların böyle bir konuya yol açtığını gördük. Doğudan batıya gelen hatlarımızın yükü, bu devre dışı kalan hatlardan sonra kalan hatlarımızın üzerinde çok daha fazla yoğunlaştı. Dolayısıyla doğu ile batının bağlantısı bir yönde kopmuş oluyor. Doğu bölgesindeki üretim fazlalığına bağlı yüksek frekans, batı bölgesinde de tüketim fazlalığına bağlı düşük frekans nedeniyle gerek üretim santralleri, gerekse iletimdeki hatlar toplam 12 saniye içerisinde birbirini tetikleyerek en son bulunduğumuz noktaya ulaşıyor.”

Dış müdahaleye bakılıyor

Sisteme dışarıdan bir müdahale olup olmadığını da araştırdıklarını belirten Yıldız, TEİAŞ ve diğer kurumlarla ilgili “işletim hatası” ve “aşırı risk alındığı” tespitlerinde bulunduklarını söyledi. Yıldız, “Kendisini bu işte sorumlu gören TEİAŞ Genel Müdürümüz Sayın Kemal Yıldır da görevinden istifa etmiş bulunuyor. Diğer yük tevzi daire başkanlığı ve bilgi işlem daire başkanlığıyla alakalı da arkadaşlarımız açığa alınmışlardır” dedi.(Milliyet)

cumhuriyet